“Сүтті ірі қара малдың ірі және кіші табындарында жеке жануарға да назар аударуды ұмытпау керек”, – деп атап өтті Томас Энгельхардт Аркабайдағы семинар апталығының басында.

15-тен астам қатысушы неміс сарапшысынан “сауын сиырларды азықтандыруды табысты басқару” туралы көбірек білу үшін Қазақстанның оңтүстігіндегі Байсерке-Агро орталығына келді. Энгельхардт қажеттіліктің қазіргі мөлшері мен кейбір азықтардың нәрлілігін сипаттап қана қоймай, сонымен қатар қазақстандық негізгі азыққа көңіл бөлді. Ол жоңышқа сүрлемінің жүгері сүрлемімен қосындысының құндылығын/нәрлілігін ерекше атап өтті, сонымен қатар құрғақ егістіктерді өңдеу мен суарудың әсеріне тоқталды.

Иден қаласындағы Мал шаруашылығы және техника орталығының кеңесшісі суалған сиырлардың ерекше маңыздылығына көп назар аударды. Суалған және төлдеу кезінде малдың күйі бір қалыпта болуы керек. Бұл кезеңдегі өзгерістердің маңызы зор. Ең бастысы, транзиттік кезеңде азықты көп тұтыну, фермер сиырдың аштық шұңқырын үнемі қадағалап отыруы керек.

Энгельхардт қатысушыларға сиырдың азықтану белгілері бойынша кеңес беріп қана қоймай, сонымен қатар азық рационын бағалау мақсатында практикалық жаттығулар контекстінде азық пен нәжісті елеуішпен елеп талдау жасауды түсіндірді. Ол жануарлардың денсаулығын міндетті тұрде күнделікті бақылау керек екенін, бұл ферманың табысының орталық элементтерінің бірі екенін атап өтті.

Уве Веддиге

Сурет: KFM

Ірі қара малдың көру қабілеті адамдікімен салыстырғанда айтарлықтай өзгеше болады. Ірі қара малдың көру өрісі өте үлкен – 330° ғана емес, көру өткірлігі де адамдыкімен салыстырғанда айтарлықтай төмен. Ірі қара контурларды бұлыңғыр ғана ажыратады. Сондықтан сиырлардың кедергісіз қозғалуы үшін күні бойы біркелкі жарық болғаны өте маңызды. Атап айтқанда, олардың жүретін жолдарында біресе жарық, біресе қараңғы жерлердің болмағаны дұрыс. Әйтпесе, жануарлар жарықтың өзгеруіне бейімделу үшін ондай жерде көбінесе тұрып қалады.

Ымырт түскенде ірі қара адамдарға қарағанда әлдеқайда жақсы көреді. Сондықтан түнде қорада кеңістік бағдарлау үшін жарық қажет емес. Дегенмен, бұл жануарларды түнде тексеруді жеңілдетеді. Сарапшылар күндізгі жарықтың қарқындылығы шамамен 150 люкс болуын ұсынады. Түнде жарықтандыру қарқындылығы 10 люкстан аспауы керек. Сегіз сағаттық қараңғылық кезеңдері мелатонин концентрациясының түнде жоғарылауына кедергі болмауын қамтамасыз етеді. Жарықтың ұзақтығы міндетті түрде маусымға сәйкес болып тұруы керек

Жарықтандыру ұзақтығы 14 сағат болғаны жеткілікті деп саналады.

Уве Веддиге

Фото: KFM

2019 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы Министрлігі тұрақты өндірістік процестер үшін сүт фермаларында біліктілікті арттыру бойынша Қазақстан мен Германия арасындағы KFM жобасымен тығыз байланыста жұмыс істейді.

Теориялық және практикалық білімдерден басқа, нұсқаушылар әрбір сүт өндірушіге өндірісті қолдаудың ағымдағы жай-күйі туралы, сондай-ақ олардың өзгерістері мен түзетулері туралы хабардар ете алуы керек.

Сондықтан, мал шаруашылығы бөлімінің бас сарапшысы Светлана Пучкова ханым жуырда Арқабайдағы “Байсерке-Агро” оқу орталығында болашақ жаттықтырушыларға мемлекеттік қолдау мен реттеу шараларының алуан түрлі спектрін түсіндірді.

Тренингтер шеңберінде 50 басқа арналған отбасылық үлгідегі сүт-тауар фермасын құрудың үлгілік сценарийін есептеу бойынша шебер-жаттықтырушылар үшін әртүрлі жаттығулар ұсынылды: асыл тұқымды мал сатып алынды, жабдықтар сатып алынды, шығыстардың бір бөлігін өтеуді, сондай-ақ сүт өндіру құнын арзандату нормативтері бойынша субсидиялау құралдарын есептеді, ауыл шаруашылығы жануарларын сақтандыру мүмкіндігін қарастырды және т. б.

Көпкүндік тренинг аясында тренерлер нақты сценарийлер негізінде асыл тұқымды мал, жабдықтар сатып алуға, ферма салуға арналған әртүрлі субсидияларды оңтайландырып көрді. Одан кейін қатысушылар сарапшының басшылығымен субсидиялардың өндіріс шығындарына әсерін есептеді.

“Осылайша, біз кез-келген ауылшаруашылық қызметі мемлекеттік ережелермен тығыз байланысты екенін түсіндік”, – деді қатысушылардың бірі. Ол жағдайды үнемі талдап, ақылға қонымды, дәлелді шешімдер қабылдаудың қаншалықты маңызды екенін айтты.

Светлана Пучкова

Сурет: KFM

Сиыр ежелден суық климатқа шыдамды дала жануары болып табылады, сондықтан ол салыстырмалы температура диапазонында да өзін жайлы сезінеді. Сонымен қатар, сиырлар табын жануарлары боғандаықтан қораларды жоспарлау кезінде әрқашан олардың топтық әлеуметтік ерекшеліктерін ескеру қажет.

“Біз сиырдың қажеттіліктеріне назар аударуымыз керек” деген ұстаным Байсерке-Агро оқу орталығында өткен қора салу және оны жабдықтау бойынша көпкүндік семинардың ортақ тақырыбы болды.

Уве Веддиге  ғимараттардың жайлылығы үшін манызды қасиеттеріне назар аударды. Бірақ ол қора климаты мен сиырлардың жатып-тұратын жерлеріне ғана емес, сонымен қатар көп еңбекті қажет ететін сауу залы мен мал емделетін немесе төлдейтін аймақтарға да тоқталды. “Дұрыс  жоспарламаса жұмысшылар мұнда көп уақыт жоғалтып қана қоймай, сонымен қатар жұмысты да ойдағыдай істей алмайды”,-деп атап өтті Шлезвиг-Гольштейн ауыл шаруашылығы палатасының құрылыс жөніндегі бұрынғы кеңесшісі.

Автоматтандыру, цифрландыру және жасанды интеллект (ЖИI) жаһандық мегатрендтер болып саналса да, қандай техника қай жерде қолданылатынын мұқият қарастырған жөн. Мысал ретінде ол ірі компанияларда сауу жұмыстарын автоматтандырудың кейбір қадамдарын атап өтті. Екінші жағынан, азықтандыру, мал табынының өз төлінен өсіп-өнуі және қорадағы климат салаларында оңтайландыру әлеуетінің көлемі кең болады, оны міндетті түрде пайдалану керек. “Болашақта жасанды интеллект бізге жануарларды бақылауға көмектеседі және “мал иесінің қырағы көзінің” кору аймағын кеңейтеді”, – деп сенеді ауыл шаруашылығы инженері.

Уве Веддиге

Сурет: KFM

Мастер-тренерлерді даярлау бағдарламасының жартысынан көбі аяқталды және біздің болашақ жаттықтырушыларымыздың сүт өндіру саласындағы заманауи және маңызды білімдері бар. Өткен апта алдыңғы семинарлардың үздіксіз жалғасы болды, өйткені мақсатты асылдандыру жұмыстарын жүргізу үшін ферма меңгерушісі өз табынын қай бағытта дамытқысы келетінін және қандай мақсаттарға ұмтылатынын білуі керек. Сонымен қатар, бұл жұмыс Қазақстанда субсидияланады және бақыланады.

Сүт өнімдерін өндіру бойынша консультант мал шаруашылығында жеткілікті білімге ие болуы керек және осы мәселе бойынша сауатты кеңес бере алуы керек.

Қазақстандағы селекциялық жұмыстар жөніндегі уәкілетті орган – ірі қара малдың сүтті және аралас тұқымдарының Республикалық Палатасы. Оның бас сарапшысы Асхат Чиндалиев ҚФМ-мен бірлесе отырып, “сүтті ірі қара малды селекциялық-асылдандыру жұмыстары” тақырыбында семинар ұйымдастырды.

Ағымдағы жылдың 18-20 маусым аралығында “Байсерке-Агро” ғылыми-өндірістік орталығының қатысушыларын геномдық, индекстік және дәстүрлі бағалау сияқты малды бағалаудың әдеттегі әдістерімен таныстырды. Содан кейін бірінші төлдейтін сиырлардың сыртқы белгілерін бағалауын (сызықтық бағалау) үйрету бөлімі мал қорада өткізілді.

Айнагүл Аяғанова

Сурет: KFM

Құрметті оқырмандар,

алдыңғы шығарылымда біз бұзауларды өсіру барысында әртүрлі азықтандыру технологиялары мен әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері туралы егжей-тегжейлі айтып берген едік.

Бұл шығарылымда біз бұзауларды концентраттармен және ірі азықпен азықтандыру туралы көптеген сұрақтарға жауап береміз.

“Энергетикалық жем” және “бұзауларға арналған TMR” жай ғана қиял ма, әлде бұл қоспалар бұзауларды өсіруге құнды көмек көрсете ме – бұл бюллетень осы мәселеге арналған.

Сондай-ақ Германияның қиыр батыс аймағындағы ферма жетекшілерінің бірі қолданатын бұзау өсіру бағдарламасы туралы біздің репортажды осы жерден оқи аласыз.

Сіздер біздің бюллетеньді қызығушылықпен оқисыздар деп үміттенеміз.

KFM жобасының ұжымы

Сауу жұмыстары мен сауу техникасы сүттің сапасы мен желіннің денсаулығына айтарлықтай әсер етеді. Сауу құрал-жабдықтарын үнемі тексеріп отырғанда ғана ақаулықтарды уақтылы анықтауға және тез түзетуге болады. Д-р Михаэль Хубаль жақында Байсерке-Агро орталығына келген. Бір апталық курста Төменгі Саксония ауылшаруашылық палатасының сауу техникасы және желін денсаулығы жөніндегі кеңесшісі Аркабайдағы сүт өндіру саласындағы құзыреттілікті арттыру орталығында ферманың сауу бригадалары мен болашақ жаттықтырушыларды оқытты.

Басты назар желінді тазарту, сұттің алғашқы тамшыларын бөлек сауып алу және стимуляцияға аударылды. Қатысушылардың бірі: “Михаэль Хубальдың сауу аппаратын дұрыс кигізу бойынша кеңестері бізге жақсырақ және тезірек сауға көмектеседі”, – деп атап өтті.

Бірақ сауу жүйесін тексеру де назардан тыс қалған жоқ. Төменгі Саксониядан келген сарапшы өзінің өлшеу жабдықтарымен вакуумды реттеуді ғана емес, сонымен қатар емізік шыныаяқтарындағы пульсация мен оның жұмысын да тексерді. “Бұл негізінен сауу техникасының дұрыс орнатылғанына және дұрыс жұмыс істеп тұрғанына көз жеткізу үшін ақауларды тексеру”, – деп түсіндіреді кеңесші.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Құрғақ заттың (ҚЗ) мөлшері 87% болуы керек, әйтпесе пішен көгеріп, қызып кетуі немесе өртеніп кету қаупі бар.

Егер қалдық ылғалдылық тым жоғары болса, микробтар дамиды. Олар шөптегі қоректік заттарды тұтынады. Нәтижесінде су, көмірқышқыл газы және жылу пайда болады. Әсіресе үлкен және тығыз сығымданған шөп теңдеріне бұл қауіпті болады. Егер жылу шыға алмаса, микроорганизмдер жұмысын жалғастырады және температура көтеріле береді. Шамамен 70 °C шегіне жеткенде, шөп өздігінен жанып кетеді.

Қатты сезілетін қышқыл немесе темекі иісі бар конденсаттың немесе зең пайда болғанын қадағалаңыз. Өрт қаупінен бөлек кез келген қажетсіз қызу құрғақ заттың әр бір килограмындағы 0,1-0,3 МДж NEL қоректік заттардың жоғалуына әкеледі.

Сығымдалған теңдердің температурасын тексеру үшін батыру зондтарын немесе зондтарды қолдануға болады. Сенімді нәтиже алу үшін бірнеше жерден қайталап өлшеу керек заманауи пішен жинағыштар ылғалдылықты көрсететін датчиктермен жабдықталған. Бұл ылғалдылықтың өзгеруіне байланысты тез шара қолдануға мүмкіндік береді.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Франк Ахельпёлер: “Байсерке-Агро” оқу ғылыми-өндірістік орталығында консалтинг пен практикалық жұмыстың үйлесімі үлкен әлеуетті ашуға мүмкіндік береді”, – деп қорытындылады. Жақында неміс сарапшысы бір апта бойы Алматының жанындағы “сүт орталығында” болашақ жаттықтырушылар мен кеңесшілерді оқытты.

Консалтинг әдіснамасы бойынша іргелі мәселелерден басқа, оқу орталығы үшін консалтинг тұжырымдамасын әзірлеуге баса назар аударылды. Топ кеңесші рөліне ерекше назар аударылды. “Тапсырмаға байланысты кеңесші өзі үшін өз рөлін анықтап алуы керек, – деп атап өтті Төменгі Саксониялық агроинженер, – ол сөз сөйлеп, дәріс оқығысы келе ме, әлде нақты қажеттіліктің не екенін білу үшін тыңдаушы болғысы келе ме?”

Семинарға қатысушылар кең ауқымды арнайы білімнің қажеттілігін тез түсінді. Сонымен қатар, жиі сұранысқа ие модератордың рөлі үшін әлеуметтік құзыреттіліктің жоғары деңгейі қажет. “Оқу мен тәжірибені үйлестіре отырып, „Байсерке-Агро“ көптеген семинарлар мен тренингтер ұйымдастыра алады”, – деді қатысушылардың бірі. Алғашқы топтық курстар 2024 жылдың қыркүйегінен бастап өтеді және азықтандыру және азықты сақтау, дұрыс сауу және желіннің денсаулығы, ветеринарлық мәселелер мен көбею, бұзау өсіру сияқты тақырыптарға арналатын болады. Егер тереңірек білім қажет болса, кеңесшілер фермаларда жеке кеңес беру қызметтерін де ұсына алады.

Уве Веддиге

Фото: KFM

Жоңышқа шығымының алдыңғы бағалауларына сүйене отырып, “Байсерке Агро” компаниясы жақында жоңышқа шабуға кірісті. 28°C-қа дейінгі күндізгі температурасымен, жеңіл желі мен төмен ылғалдылығымен ерекшеленген осы күндердің ауа-райы ең жақсы жағдайды қамтамасыз етіп тұр. MacDon роликті шөп шапқышпен шабылғаннан кейін,жоңышқа  орымдарда төрт-алты сағатқа қалдырылса, бұл құрғақ зат көрсеткіші шамамен 40% жету үшін жеткілікті.

Қолайлы орама техникасы болмағандықтан CLAAS Jaguar 870 комбайн негізінен орамдарды тікелей жинап алады. Алайда, оның өнімділігі осымен шектеліп қоймайды. Тек пышақтары үнемі қайралып, қарсы пышақ дұрыс реттелсе жоңышқа жақсы ұсақталады.

Қанттың жоғары мөлшері, демек, ашыту үшін жақсы жағдайлар жабысқақ, ұсақталған шөпте айқын білінеді. Дегенмен, ашыту процесін қолдау үшін” Bonsilage Alfa ” қолданылады, ол ашыту процесін қолдап қана қоймай, азықтың қайта қызуын азайтуға көмектесетін сүрлем қоспасы.

Жоңышқа асфальтталған сүрлем алаңында сақталады. Пішендемені жаятын трактор ретінде қайырмасы және қосымша балласты бар CLAAS Xerion 4500 қолданылады. Ауыр доңғалақты тиегіш тығыздау жұмысын қосымша орындайды.

Үстін жабу үшін астына полидресс пленкасы және оның үстіне сол өндірушінің қалыңдығы 150 мкм жабын пленкасы, сонымен қатар қолайлы салмақ салғыштар дайын.

Уве Веддиге

Фото: KFM